PORÓWNANIE WĘGLA KAMIENNEGO, OLEJU OPAŁOWEGO, GAZU ZIEMNEGO I GAZU PŁYNNEGO JAKO PALIW STOSOWANYCH W KOTŁOWNIACH

Węgiel kamienny jest paliwem stałym, co już samo w sobie stanowi wyraźne odróżnienie od trzech pozostałych paliw, będących płynami. Przebieg i warunki spalania paliw stałych różnią się od tych, które zachodzą podczas spalania paliw płynnych. Dlatego też węgiel kamienny ma pewne cechy charakterystyczne (chociażby małe wymagania co do obsługi czy ograniczone możliwości kontroli procesu spalania), których są pozbawione inne paliwa.
W tablicy zestawiono zalety i wady poszczególnych paliw, przy czym zamieszczona lista nie wyczerpuje zagadnienia.

Węgiel kamienny
Zalety Wady
•    Atrakcyjna cena

•    Paliwo krajowe

•    Łatwy transport i składowanie (można go przewozić i składować nawet w papierowych workach)

•    Niskie koszty inwestycyjne

•    Małe wymagania co do obsługi

•    Duża emisja zanieczyszczeń

•    Zapylenie pomieszczeń kotłowni

•    Ograniczone możliwości kontroli procesu spalania (paliwo stałe — słabe zmieszanie paliwa z powietrzem)

•    Ręczna obsługa kotłowni (koszty osobowe)

•    Konieczność usuwania popiołu i żużla

Olej opałowy
Zalety Wady
•    Mała emisja zanieczyszczeń

•    Precyzyjna kontrola procesu spalania

•    Zautomatyzowana obsługa kotłowni

•    Łatwy transport

•    Wysoka cena (akcyza)

•    Paliwo strategiczne niedostępne w Polsce (cena zależy od sytuacji geopolitycznej)

•    Znaczne koszty inwestycyjne

•    Ryzyko lokalnego zanieczyszczenia środowiska wskutek wycieku

•    Wysokie wymagania co do szczelności zbiorników magazynowych

Gaz ziemny
Zalety Wady
•    Bardzo mała emisja zanieczyszczeń

•    Precyzyjna kontrola procesu spalania

•    Zautomatyzowana obsługa kotłowni

•    Łatwy transport (w zasięgu sieci gazowej)

•    Nie ma konieczności magazynowania u odbiorcy

•    Paliwo sprowadzane z zagranicy (ok. 2/3 zapotrzebowania)

•    Prognozowany wzrost ceny w najbliższych latach

•    Znaczne koszty inwestycyjne sieci gazowej

•    Dostępność ograniczona zasięgiem sieci gazowej

•    Niebezpieczeństwo wybuchu

Gaz płynny
Zalety Wady
•    Bardzo mała emisja zanieczyszczeń

•    Precyzyjna kontrola procesu spalania

•    Zautomatyzowana obsługa kotłowni

•    Dostępność uzależniona od dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej do rafinerii

•    Znaczne koszty inwestycyjne

•    Transport w szczelnych zbiornikach pod ciśnieniem

•    Konieczność magazynowania w ciśnieniowych zbiornikach w pobliżu kotłowni

•    Ograniczenia związane z projektowaniem i usytuowaniem pomieszczenia kotłowni

Dokonując wyboru paliwa, należy w pierwszej kolejności zastanowić się, czy ma to być węgiel kamienny, czy jedno z pozostałych paliw. W przypadku węgla kamiennego można zdecydować się na kocioł tradycyjny lub zastosować nowoczesny kocioł szybkowyłączalny z automatycznym podajnikiem paliwa.
Za stosowaniem tradycyjnego kotła opalanego węglem kamiennym przemawiają niższe koszty inwestycyjne (przy kotłach tego rodzaju wykorzystuje się mało zaawansowane technologie) oraz mniejsze wydatki na zakup paliwa. Zasadniczą wadą jest jednak brak możliwości zastosowania układów automatyki. W przypadku małych kotłowni, obsługiwanych przez domowników, nie ma co prawda kosztów osobowych, lecz w większych obiektach, wymagających zatrudnienia pracownika, może się okazać, że oszczędności będą iluzoryczne, gdyż do kosztów paliwa trzeba będzie doliczyć wynagrodzenie obsługi wraz z pochodnymi.
Nowoczesne konstrukcje kotłów węglowych małych mocy mają rozwiązania pozwalające na ograniczenie czasu obsługi (napełnianie pojemnika na węgiel jest konieczne raz na kilka dni). Ponadto konstrukcja paleniska (np. palenisko retortowe) i automatyczny podajnik paliwa (np. podajnik śrubowy) pozwalają na zautomatyzowanie pracy kotłowni. Koszt inwestycyjny takiego rozwiązania jest jednak porównywalny, a nawet wyższy od kosztów kotłowni gazowej czy olejowej.
Decydując się na spalanie węgla kamiennego, należy mieć jednak świadomość, iż wiąże się to z emisją do środowiska znacznej ilości zanieczyszczeń. W przypadku kotłowni o mocach powyżej 200 kW oznacza to dodatkowe koszty ponoszone na opłaty za wprowadzanie zanieczyszczeń do atmosfery. Mniejsze źródła ciepła takich opłat nie wymagają, lecz tu należy wziąć pod uwagę to, czy emisja ze spalania węgla nie będzie uciążliwa dla właścicieli sąsiednich posesji.
Generalnie zastosowanie węgla kamiennego znajduje uzasadnienie w przypadku małych kotłowni domowych, zlokalizowanych poza obszarem o intensywnej zabudowie, gdy chce się oszczędzić na kosztach inwestycyjnych i eksploatacyjnych. Trzeba mieć jednak świadomość tego, iż łączy się to z koniecznością samodzielnej obsługi kotłowni. W pozostałych przypadkach wskazane jest używanie innego paliwa.
Tam, gdzie istnieje dostęp do sieci gazowej, najlepszym rozwiązaniem jest zaprojektowanie kotłowni opalanej gazem ziemnym. Nie ma potrzeby stawiania zbiorników na paliwo i troszczenia się o jego odpowiedni zapas. Poza tym w dalszym ciągu gaz ziemny jest cenowo atrakcyjniejszy od oleju opałowego i gazu płynnego.
Gaz płynny i olej opałowy znajdzie zastosowanie w rejonach, do których nie dochodzi sieć gazowa. Jeżeli w przyszłości zaistnieje możliwość podłączenia i wykorzystania gazu ziemnego, to kotłownie opalane gazem płynnym można łatwo przystosować do spalania gazu ziemnego.