Zabezpieczenie budynku przy działaniu ruchów zsuwowych terenu cz.3

tmpb0c8-1Schemat zabezpieczenia terenu posadowienia kościoła £w. Anny w Warszawie
1 — granica pola elektrycznego, 2 — elektrody dodatnie (pręty aluminiowe), 3 —elektrody ujemne (perforowane rury), 4 —punkty zastrzyków cementowych.

Niezależnie od zastosowania elektroosmozy stok wzmocniono w wybranych miejscach za pomocą rur stalowych wypełnionych betonem. Rury te przechodziły przez górne warstwy piasku i glin i były zapuszczone przynajmniej na głębokość 5,0 m w stabilną warstwę iłów. Ten zabieg miał za zadanie złączyć warstwy ruchome z nienaruszonymi i wytrzymałym podłożem i przeciwdziałać tym samym zsuwowi. Razem zapuszczono 32 rury o średnicy 14 cali i 11 rur o średnicy 16 cali.

Poza wymienionymi zabiegami zagrożoną skarpę podparto ścianami oporowymi, których zarys w planie został ściśle dostosowany nie tylko do zadań związanych z zapewnieniem skarpie właściwej stateczności przez stworzenie większego oporu przeciw możliwościom przesunięć poziomych, lecz także spełnienia określonych funkcji architektonicznych: ścianki służyły jednocześnie jako obramowanie schodów.

W niektórych miejscach przy trasie W-Z do współpracy ze ścianką’ wprzęgnięto również specjalnie skonstruowaną płytę poziomą z betonu,, która z jednej strony opierała się o ściankę oporową, a z drugiej o konstrukcję jezdni trasy W-Z. Płyta ta, grubości 50 cm, zwiększa opór uprzednio omówionych konstrukcji zabezpieczających przeciwko przesunięciu poziomemu.

Opisano tu ważniejsze środki, jakie zastosowano w celu przeciwdziałania zsuwowi mas ziemnych skarpy. Niezależnie od tego należało wykonać szereg prac zabezpieczających przed narastaniem uszkodzeń zagrożonego obiektu.

W chwili podjęcia prac związanych z opanowaniem żywiołu zsuwu budynek był już niebezpiecznie spękany. W wielu miejscach spękania posiadały rozwarcie dochodzące 5—8 cm. W tych warunkach część kościoła położona bliżej skarpy (absyda i przyległe kaplice) straciła więź. z podstawowym układem przestrzennym konstrukcji i zaczęła ulegać rotacji w miarę zsuwania się skarpy.: Aby nie dopuścić oddzielonych części do runięcia, zagrożone elementy konstrukcyjne podparto za pomocą drewnianych rusztowań. W ten sposób zabezpieczono prawie całe sklepienie absydy oraz łuk tęczowy. Ponadto wprowadzono w ustalonych, miejscach ściągi stalowe na poziomie wezgłowi, które zabezpieczały przed zawaleniem sklepienia i wiązały części budynku ulegające przesuwaniu z częściami stabilnymi konstrukcji. Części zagrożone budynku zostały także związane za pomocą kotwi i opasek stalowych obejmujących po> obwodzie ściany spękane w dwu poziomach (ponad gzymsami filarów i w wykopie ścian fundamentowych). Opaski te przytrzymywały przesuwające się części kościoła dzięki związaniu ich z nieruchomymi konstrukcjami budynku. Koncepcja zabezpieczenia kościoła na tym etapie przewidywała, że po ustabilizowaniu się procesów powodujących deformacje rusztowania i ściągi zostaną usunięte lub zastąpione w miarę potrzeby bardziej właściwymi konstrukcjami w czasie robót wzmacniających i konsolidujących obiekt na trwałe.
Prace zabezpieczające objęły ponadto wzmocnienie gruntu za pomocą zastrzyków cementowych naokoło absydy i kaplic. W tym przypadku chodziło o wzmocnienie piasków, na których posadowiony jest kościół.
Z przytoczonych wyżej przykładów zagrożenia zabytków wskutek tworzenia się usuwisk należy zauważyć, że charakter, morfologia i aktywność usuwisk mogą być bardzo różnorodne. W związku z tym i skutki zniszczenia lub uszkodzenia budowli mogą mieć różny zakres. Przed przystąpieniem zatem do ustalenia sposobu zabezpieczenia należy przeprowadzić wszechstronne badania, na podstawie których powinny być wykryte przyczyny i charakter ruchu usuwiskowego, zjawiska hydrogeologicznego i właściwości mechaniczne gruntu.
Środki zapobiegawcze ruchom zsuwowym w każdym konkretnym przypadku powinny być dostosowane do warunków i przyczyn je wywołujących. Proces zsuwowych ruchów jest złożony i wymaga indywidualnego rozpatrzenia, zastosowane zaś środki zapobiegające lub wzmacniające nie powinny wywołać jednocześnie szkodliwych następstw.
Jeśli przyczyną powstawania ruchów zsuwowych jest działanie wody, to należy uporządkować stosunki wodne zarówno na powierzchni zbocza jak też wewnętrz gruntu. Szczególnie ważne w tym przypadku jest odprowadzenie poza teren usuwiskowy wód opadowych oraz niedopuszczenie do obszaru usuwisk wód kanalizacyjnych.

Statyczność zbocza ruchomego może być zabezpieczona przez złagodzenie pochyłości z jednoczesnym umocnieniem powierzchni za pomocą roślinności, utwardzenia wierzchniej warstwy gruntu lub też przez wzmocnienie podstawy ścianą oporową, przymocowanie masy usuwiskowej za pomocą rur, studni, pali wciskanych do gruntu nienaruszonego, leżącego poniżej powierzchni poślizgu i posiadającego odpowiednią wytrzymałość. Przy określonych gruntach może być stosowana ich petryfikacja za pomocą zastrzyków. Ten sposób wzmacniania gruntów podają dzieła specjalistyczne traktujące o fundamentowaniu budowli.

Należy pamiętać przy każdym sposobie zabezpieczenia o konieczności prowadzenia obserwacji zachowania się budynku przez okres konsolidowania się gruntów po zakłóceniu równowagi do czasu usunięcia zagrożenia.