Sposób prowizorycznego zabezpieczenia konstrukcji

Sposób prowizorycznego zabezpieczenia lub wzmocnienia przekryć sklepionych, łuków, nadproży itp. konstrukcji, jak też stropów płaskich, musi wynikać z właściwości statycznych tych elementów. Najistotniejszy wpływ na dobór środków zabezpieczających wywiera charakter deformacji, a w przypadku sklepień, łuków i kopuł — przebieg rys i spękań.

Jeżeli deformacje i spękania wymienionych elementów konstrukcyjnych zostały wywołane poddawaniem się podpór na skutek działania rozporu, pierwszą czynnością powinno być wzmocnienie podpór za pomocą konstrukcji przejmujących siły parcia. Konstrukcje takie mogą być najrozmaitsze: od ukośnie ustawionych drewnianych bali wspartych o mur i grunt do finezyjnych przypór kratowych z kształtowników stalowych, a w przypadkach specjalnych nawet w postaci prowizorycznych konstrukcji murowanych. Najczęściej podpory wzmacnia się zastrzałami; w tym przypadku szczególnie baczną uwagę należy zwrócić na sposób zamocowania ich zarówno u podstawy jak i przy głowicach, aby nie uległy przesunięciu wskutek występujących sil poziomych. Jeżeli warunki pozwalają, to rozpór może być przekazany na ściągi w postaci prętów stalowych lub wiązek drutu odpowiednio umocowanych.

Przy opracowaniu i wykonaniu sposobu zabezpieczenia zagrożonego obiektu lub jego części należy w każdym przypadku kierować się zasadą, aby konstrukcje wzmacniające lub przytrzymujące przeciwdziałały siłom wywołującym deformacje i były pod każdym względem stateczne.

Kilka uwag należy poświęcić prowizorycznemu wzmocnieniu przekroju słupów, filarów, kolumn i ścian, gdy wykazują one niebezpieczne spękania i rozwarstwienia. Jeżeli spękania lub wybrzuszenia powstały na skutek przeciążenia, czego widocznym objawem będą rysy przebiegające pionowo w osłabionym przekroju, a w murach odspojenie warstw licowych, to należy dany element przede wszystkim odciążyć, a następnie wzmocnić przekrój. Najczęściej przekrój podpory słupowej wzmacnia się przez założenie wokół podpory łubek z desek lub dyli; łubki ściąga się drutem albo opaskami ze stalowych płaskowników. Możliwe są również i inne sposoby zabezpieczenia, np. za pomocą krzyżulców itp. Nie sposób tu wymienić zarówno różnorodności przypadków, jak też stosowanych środków zaradczych, w każdym przypadku należy kierować się logiką konstrukcyjną, zasadami bezpieczeństwa i racjami konserwatorskimi.

Należy podkreślić, że aczkolwiek zabiegi prewencyjne nie mogą trwale zapobiegać ani powstrzymać rozwijania się procesów destrukcyjnych, jakie zachodzą zwłaszcza wewnątrz substancji elementów zagrożonych, to jednak odsuwają one w czasie niebezpieczeństwo awarii, a także pozwalają na przeprowadzenie ściślejszego nadzoru obiektu, dokładniejszego rozpoznania przyczyn powstania zniszczeń, opracowanie dokumentalnej strony badań i w następstwie rozsądnej metody trwałego zabezpieczenia lub wzmocnienia konstrukcji.

W zakres zabezpieczeń prewencyjnych wchodzą również, jak wspomniano, zabiegi zapewniające ochronę przed działaniem opadów deszczowych, wody, śniegu, wiatru, wyładowań atmosferycznych, a niekiedy — temperatur i pożarów. Przed uszkodzeniami mechanicznymi należy zabezpieczać wszelkie cenne elementy wystroju architektonicznego elewacji i wnętrz. Dotyczy to rzeźb, tynków szlachetnych (sgraffito, mozaik), posadzek marmurowych lub ceramicznych, ościeży, portali, słupów, drewnianych drzwi, belek stropowych, kasetonów, boazerii, wszelkiego rodzaju metalowych ozdób (kraty, klamki), szyb okiennych (witraży), a nawet pieców kaflowych. Jeżeli w zagrożonym obiekcie znajdują się cenne malowidła, okładziny i powłoki ścienne (stiuki, tkaniny, kurdybany, złocone wyprawy), dekoracje marmurowe lub majolikowe, ochrona przed wilgocią i uszkodzeniami jest szczególnie niezbędna. Zabezpieczenie i ochrona wymienionych detali jest konieczna nawet w czasie przeprowadzanych planowych prac konserwatorskich.